Jest takie miejsce, gdzie każda kariera lotnicza się zaczyna, a nierzadko również kończy. Jest nim Centrum Medycyny Lotniczej, które jako jedyne posiada uprawnienia do przeprowadzania badań wstępnych na pierwszą klasę zdrowia wg JAR-FCL3 (obecnie PART-FCL3).

Badania lotniczo-lekarskie przeprowadza się odpłatnie (art. 105 ust. 4 ustawy), jednakże jest to chyba najtańszy sposób na kompleksowe przebadanie się z gwarancją prezesa urzędu, że wszelkie istotne choroby zostaną wykryte. Za cenę niespełna 300 PLN brutto (koszt badań wstępnych na klasę 1 w roku 2012) otrzymujemy badanie krwi, moczu, badania okulistyczne (w tym komputerowe badanie ostrości widzenia i pomiar ciśnienia gałki ocznej metodą bezdotykową), konsultację psychologiczną w tym badania psychomotoryki, badanie neurologiczne, badanie laryngologiczne w tym tympanometrię i audiometryczne badanie słuchu, konsultację z lekarzem internistą, badanie EKG oraz spirometrię spoczynkową, w razie potrzeby również EEG (czasami za niewielką dopłatą) i konsultację chirurgiczną. Podsumowując, jeśli chcesz się tanio przebadać bez oczekiwania w kilkumiesięcznych kolejkach odwiedź Centrum Medycyny Lotniczej. 😉

…, ale od początku. Wg załącznika I do konwencji chicagowskiej oraz przepisów JAR-FCL rozróżnia się dwie klasy zdrowia. Klasa 1 konieczna jest do zarobkowego wykonywania czynności lotniczych oraz zachowania ważności licencji zawodowej lub liniowej pilota statków powietrznych (niekoniecznie samolotów, piloci śmigłowców lub sterowców również ją posiadają). Ważność orzeczenia lotniczo-lekarskiego 1 klasy to standardowo jeden rok, okres ten ulega skróceniu do 6 miesięcy po ukończeniu 40-ego roku życia w przypadku wykonywania czynności lotniczych w załodze jednoosobowej w odpłatnym przewozie lotniczym.

Klasa 2 wymagana jest do wykonywania operacji niekomercyjnych przez pilotów posiadających licencje turystyczne, w tym do zachowania ważności tych licencji. Również instruktorzy szkolenia szybowcowego, paralotniowego lub spadochronowego, a także osoby biorące udział we współzawodnictwie sportowym w tych dyscyplinach, w ramach polskiego związku sportowego, powinny posiadać orzeczenie lotniczo-lekarskie minimum 2 klasy.

W polskim systemie prawnym istnieje jeszcze 3 klasa zdrowia nierozpoznawana przez normy prawa międzynarodowego. Jest ona wystarczająca dla pilotów szybowców (o masie do 495kg jeśli dobrze sięgam pamięcią), samolotów ultralekkich czy też skoczków spadochronowych.

Badania wstępne na klasę 1 mogą przeprowadzać tylko Centra Medycyny Lotniczej (ang. AMC Aeromedical Centre), w Polsce istnieją trzy takie ośrodki (w 2012 roku):

• Centrum Medycyny Lotniczej Główny Ośrodek Badań Lotniczo-Lekarskich Aeroklubu Polskiego we Wrocławiu
• Centrum Medycyny Lotniczej Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej w Warszawie
• Centrum Medycyny Lotniczej LIM w Warszawie

Ponadto badania okresowe na klasę 1 oraz badania wstępne i okresowe na klasę 2 mogą przeprowadzać uprawnieni lekarze orzecznicy medycyny lotniczej (ang. AME Authorised Medical Examiner). W Polsce jest około 25 uprawnionych lekarzy orzeczników, z których część pracuje w Centrach Medycyny Lotniczej.

Nadzór nad wydawaniem orzeczeń lotniczo lekarskich sprawuje prezes urzędu (lotnictwa cywilnego) (art. 21 ust. 2 pkt 26 ustawy). W tym celu prezes urzędu powołuje Naczelnego Lekarza Lotnictwa Cywilnego (art. 24 ust. 1).

Orzeczenia lotniczo-lekarskie w drodze decyzji administracyjnej, na podstawie wyników badań przeprowadzonych przez specjalistów medycyny wydaje uprawniony lekarz-orzecznik. (art. 106 ust. 1) Oznacza to, że w komisji lotniczo-lekarskiej nie wszyscy lekarze są uprawnionymi orzecznikami, są to lekarze, specjaliści w danej dziedzinie medycyny np. okulista, którzy przeprowadzają badanie i sporządzają z niego notatkę. Uprawniony lekarz-orzecznik dokonuje interpretacji wyników badań w zakresie zgodności z normami ustanowionymi w JAR-FCL (obecnie PART-FCL) i orzeka o zdolności lub braku zdolności do wykonywania czynności lotniczych. Od orzeczenia lekarza-orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje odwołanie do Naczelnego Lekarza Lotnictwa Cywilnego w terminie 14 dni od wydania kwestionowanego orzeczenia. Naczelny Lekarz powołuje komisję, która przeprowadza ponowne badanie osoby, wobec której wydano kwestionowane orzeczenie lotniczo-lekarskie. W skład tej komisji nie mogą wchodzić osoby, które przeprowadzały badania na podstawie których wydano kwestionowane orzeczenie lotniczo-lekarskie. Analogicznie Naczelny Lekarz nie jest związany opinią powołanej przez siebie komisji i wydaje orzeczenie na podstawie interpretacji przeprowadzonej przez nią badań. (art. 106 ust. 3, 5 i 6)

Domeną Naczelnego Lekarza jest również akceptowanie badań wstępnych na klasę 1 oraz wykreślenia ograniczeń z orzeczenia lotniczo-lekarskiego.

Proces wydania orzeczenia lotniczo-lekarskiego już wkrótce opiszę na własnym przykładzie.